การขับเคลื่อน Patient and Personnel Safety สู่ Patient, Personnel and People Safety
ทิศทางการขับเคลื่อนด้านความปลอดภัยขององค์การอนามัยโลก มีการส่งเสริมเรื่องความปลอดภัยของผู้ป่วย (Patient Safety) มาต่อเนื่องตั้งแต่ปี ค.ศ.2002 ในการประชุมสมัชชาอนามัยโลก หรือ World Health Assembly ครั้งที่ 55 ได้มีมติเชิญชวนประเทศสมาชิกขับเคลื่อนเรื่อง คุณภาพการดูแลกับความปลอดภัยของผู้ป่วย Quality of Care and Patient Safety ซึ่งส่งผลให้มีการพัฒนาเครื่องมือ แนวทางปฏิบัติ และกลไก ต่างในการขับเคลื่อนอย่างต่อเนื่อง เช่น การกำหนด Patient Safety Challenge การบูรณาการในหลักสูตรการเรียนการสอน การให้ผู้ป่วยมีส่วนร่วมโดยการขับเคลื่อน Patients for Patient Safety Champion แต่ยังพบเหตุการณ์ไม่พึงประสงค์และความไม่ปลอดภัยในผู้ป่วยอยู่ในหลายประเทศ ในปี ค.ศ. 2019 องค์การอนามัยโลกเสนอประเด็น Global Action on Patient Safety ในการประชุมสมัชชาองค์การอนามัยโลกครั้งที่ 72 โดยประเทศไทยร่วมสนับสนุนและเป็น Regional One Voice ของภูมิภาค ซึ่งมีมตอให้ประเทศสมาชิกมีการขับเคลื่อน Patient Safety Action โดยกำหนดให้ วันที่ 17 กันยายน ของทุกปี เป็นวัน World Patient Safety Day เพื่อมีช่วงเวลาของการทบทวนและรายงานความก้าวหน้าของแต่ละประเทศในเรื่องดังกล่าว ในช่วงปี ค.ศ.2020 เกิดสถานการณ์โควิดระบาดทำให้ประเทศต่างทั่วโลกพบว่าความปลอดภัยของบุคลากรมีความสำคัญต่อการดูแลผู้ป่วยให้ปลอดภัย องค์การอนามัยโลกจึงออกกฎบัตร ในวัน World Patient Safety Day ว่า Health worker Safety: a priority for Patient Safety เพื่อเชิญชวนประเทศสมาชิกให้ความสำคัญกับบุคลากร ต่อมาในปีค.ศ. 2021 ที่ประชุมสมัชชาอนามัยโลก ครั้งที่ 74 องค์การอนามัยโลกได้เสนอ Global Patient Safety Action plan 2021-2030 ที่พัฒนาร่วมกับผู้เชี่ยวชาญด้าน Patient Safety จากประเทศต่างๆทั่วโลก และที่ประชุมมีมติให้ประเทศสมาชิกนโยบายและยุทธศาสตร์การขับเคลื่อนเรื่องความปลอดภัยของผู้ป่วยสอดคล้องกับทิศทางขององค์การอนามัยโลก
ภายใต้การพัฒนาและขับเคลื่อนเรื่องความปลอดภัยของผู้ป่วยในประเทศไทยสอดคล้องกับทิศทางการขับเคลื่อนขององค์การอนามัยโลก โดยบูรณการเข้ากับกระบวนการพัฒนาคุณภาพสถานพยาบาล ซึ่งให้ความสำคัญในเรื่องคุณภาพและความปลอดภัยจากระบบบริการสุขภาพ ตั้งแต่ พ.ศ. 2540 เป็นต้นมาจนปัจจุบันโดยจุดเปลี่ยนสำคัญจากการขับเคลื่อนแนวราบบจากการพัฒนาและรับรองคุณภาพสถานพยาบาลเป็นการขับเคลื่อนเชิงนโยบาย เมื่อมาปี ค.ศ.2016 ประเทศไทยร่วมเสนอ Resolution “Patient Safety Contributing to Sustainable ในประเด็น UHC ใน ที่ประชุมชองค์การอนามัยโลกระดับภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และร่วมพัฒนายุทธศาสตร์การขับเคลื่อนเรื่อง Patient Safety โดยกำหนดให้มีการประเมิน Country Self-assessment for Patient Safety Situation ตามยุทธศาสตร์ ส่งผลให้เกิดการประกาศนโยบาย “ความปลอดภัยของผู้ป่วยและบุคลากรสาธารณสุข” หรือ Patient and Personnel safety policy เมื่อวันที่ 16 กันยายน พ.ศ. 2559 โดยการขับเคลื่อนร่วมกับสภาวิชาชีพ และหน่วยงานด้านสาธารณสุข 16 องค์กร ซึ่งร่วมกันเป็นคณะกรรมการขับเคลื่อนยุทธศาสตร์ความปลอดภัยของผู้ป่วยและบุคลากร ซึ่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขเป็นประธาน มียุทธศาสตร์การขับเคลื่อนความปลอดภัยของผู้ป่วยและบุคลากรสาธารณสุข ระยะที่1 พ.ศ. 2561-2564 มีการนำเป้าหมายความปลอดภัยของผู้ป่วยและบุคคลากรระดับประเทศ หรือ National Patient and Personnel Safety Goals ขับเคลื่อนสู่การปฏิบัติกับสถานพยาบาลทั่วประเทศ ผ่านโครงการ 2P Safety Hospital พัฒนาระบบการรายงานอุบัติการณ์และเหตุการไม่พึงประสงค์ผ่านระบบ National Reporting and Learning System ตามทิศทางองค์การอนามัยโลก มีเวทีแลกเปลี่ยนเรียนรู้เพื่อพัฒนาระบบเพื่อความปลอดภัยระหว่างสถานพยาบาลและผู้เชี่ยวชาญ หรือ (Community of Practice) อย่างต่อเนื่อง รวมถึงการบูรณาการเข้าไปในมาตรฐานโรงพยาบาลและบริการสุขภาพ และกำหนดมาตรฐานสำคัญจำเป็นต่อความปลอดภัย เป็นหนึ่งในเกณฑ์รับรองคุณภาพสถานพยาบาล ส่งผลให้ประเทศไทยได้รับการยอมรับในระดับสากลในการขับเคลื่อนเรื่อง Patient and Personnel ปัจจุบันมีรพ.สมัครใจเข้าร่วมโครงการ 2P Safety Hospital จำนวน 1,007 แห่ง ซึ่งเป็นกลุ่มรพ.ที่กำหนดเป้าหมายความปลอดภัยในระบบบริการเป็นประเด็นสำคัญในการพัฒนาคุณภาพสถานพยาบาลอย่างเป็นระบบ มีการสร้างความร่วมมือกับองค์กรหน่วยงานต่างๆ เพื่อพัฒนารูปแบบ กลไก องค์ความรู้และนวัตกรรมเพื่อความปลอดภัยสำหรับผู้ป่วยและบุคลากร รวมถึงการประสานแลกเปลี่ยนองค์ความรู้กับต่างประเทศ แสดงให้เห็นว่าประเทศไทยมีความตื่นตัวในการพัฒนาระบบบริการที่สอดคล้องกับทิศทางของโลกเพื่อประโยชน์ต่อประชาชน ซึ่งการขับเคลื่อนเรื่องความปลอดภัยโดยการมีส่วนร่วมและคำนึงถึงความสำคัญของทุกภาคส่วน โดยมีเป้าหมายความปลอดภัยจากระบบบริการสุขภาพที่ครอบคลุมทั้งผู้ป่วย บุคลากร และประชาชน ทำให้สถานพยาบาลตระหนักและคำนึงเกิดการออกแบบระบบบริการที่ครอบคลุมการส่งเสริม ป้องกัน รักษา ฟื้นฟู และรับผิดชอบต่อสังคม เพื่อทุกคนมีความปลอดภัย สุขภาพดี และมีสุขภาวะ อย่างยั่งยืน
ในช่วงระหว่างสถานการณ์โควิด พบว่า ความปลอดภัยของผู้ป่วยและบุคลากรจากการติดเชื้อโควิดในสถานพยาบาลซึ่งป้องกันได้ มีญาติหรือประชาชนเป็นส่วนหนึ่งของการสร้างการเรียนรู้เพื่อการป้องกันการแพรกระจายเชื้อไปด้วยกัน จึงเป็นจุดเริ่มต้นของการคำนึงถึง People Safety หรือความปลอดภัยของประชาชน นำไปสู่การตั้งเป้าหมายในการพัฒนาเพื่อความปลอดภัยของผู้ป่วย บุคลากร และประชาชน หรือ Patient, Personnel and People Safety: 3P Safety ในประเทศไทยในปี พ.ศ. 2565 โดยคณะกรรมการขับเคลื่อนนโยบายความปลอดภัยของผู้ป่วยและบุคลากรสาธารณสุข ซึ่งรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุขเป็นประธาน ได้มีการประชุมครั้งที่ 1/2565 วันที่ 22 สิงหาคม 2565 โดยมีมติที่ประชุมให้เปรับเป้าหมายความปลอดภัยเป็น 3P Safety Goals มอบหมายสถาบันรับรองคุณภาพสถานพยาบาลแต่งตั้งคณะทำงานจัดทำยุทธศาสตร์ขับเคลื่อนด้านความปลอดภัยฯ ระยะที่ 2 และศึกษาการพัฒนา Thailand 3P Safety Action Plan รวมทั้งจัดทำ Country self-assessment การขับเคลื่อนเรื่อง Patient Safety ในประเทศไทยเทียบกับ Global Patient Safety Action 2021-2030 เพื่อขับเคลื่อนสอดคล้องกับทิศทางองค์การอนามัยโลก โดยในการประชุม 5th Global Ministerial Summit on Patient Safety 2023 เมื่อที่วันที่ 24 กุมภาพันธ์ 2566 มีผู้เข้าร่วมประชุมมากกว่า 600 คน ประกอบด้วย รัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข จำนวน 28 ประเทศ ผู้แทนที่ได้รับมอบหมายจากประเทศต่างๆ ทั่วโลก (Head of delegates) อีก 80 ประเทศ เพื่อร่วมกันกำหนดทิศทางและให้ความสำคัญกับการขับเคลื่อนเรื่อง Patient Safety ทุกประเทศต้องประกาศทิศทางการขับเคลื่อนเรื่อง Patient Safety ซึ่งประเทศไทยได้ประกาศว่า “ประเทศไทยจะก้าวไปสู่สุขภาพและความปลอดภัยของทุกคน เป็น Patient, Personnel and People Safety หรือ 3P Safety โดยจะบูรณการการขับเคลื่อนร่วมกับ Global Patient Safety Action 2021-2030”
วันที่ 26 ตุลาคม 2566 การประชุมคณะกรรมการขับเคลื่อนนโยบายความปลอดภัยของผู้ป่วย บุคลากรสาธารณสุข มีรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข นพ.ชลน่า ศรีแก้วเป็นประธาน ได้มีมติที่ประชุมที่สำคัญคือ ให้มีการประกาศนโยบายการขับเคลื่อนความปลอดภัยของผู้ป่วย บุคลากรสาธารณสุข และประชาชน ให้มีคณะกรรมการขับเคลื่อนนโยบายความปลอดภัยของ ผู้ป่วยบุคลากรสาธารณสุข และประชาชน ที่มีองค์ประกอบครอบคลุม ทั้งองค์กรหน่วยงานทางสาธารณสุข องค์กรวิชาการและองค์กรที่ขับเคลื่อนภาคประชาชนและสังคม ให้นำกรอบร่างยุทธศาสตร์ขับเคลื่อนความปลอดภัยของผู้ป่วย บุคลากรสาธารณสุข และประชาชนสื่อสารเผยแพร่ร่วมกับ การพัฒนาเป้าหมายความปลอดภัยของประชาชน (People Safety) โดยได้มีการประกาศนโยบายความปลอดภัยของผู้ป่วย บุคลากรสาธารณสุข และประชาชนในวันที่ 28 พฤศจิกายน พ.ศ. 2566 โดยรัฐมนตรีว่าการกระทรวงสาธารณสุข และมีการลงนามปฏิญาณการขับเคลื่อนร่วมกับ 21 องค์กร
